Historia broni palnej na przełomie wieków.
W niniejszym przewodniku chciałbym opisać historię ręcznej broni palnej.
Zacznijmy od przełomowego wynalazku jakim było wynalezienie czarnego prochu w IX w. w Chinach. Nie będę się tu rozwodzić w jakiś warunkach powstał. Trzeba jednak pamiętać, że substancja ta była ścisłą tajemnicą i nie mogła legalnie opuścić granic państwa.
Natomiast człowiekiem, który odkrył proch czarny w Europie był angielski filozof i naukowiec Bacon Roger. Opracował go w XIII w.
Broń palną można podzielić na kilka kategorii:
- Strzelecką;
- Indywidualną: rewolwery, pistolety, karabiny;
- Zespoloną
- Artyleryjską;
- Rakietową.
W tym poradniku omówię tylko pierwszy rodzaj broni jakim jest broń strzelecka. Zapraszam do lektury.
- Broń odprzodowa
Ręczna broń strzelecka powstawała na podstawie artylerii stopniowo ją zmniejszając. Za przykład można podać hakownicę czarnoprochową, która wygląda jak miniaturowa bombarda na długiej kolbie.
Pierwotnie do odpalenia prochu na panewce służył kawałek rozżarzonego węgla lub huby natomiast później lont. Ważnym przełomem w udoskonalaniu ręcznej broni palnej było wynalezienie zamku lontowego, w którym jak sama nazwa wskazuje rozżarzony lont był mocowany w szczękach kurka, przed strzałem zdejmowano pokrywę panewki i odpalano. Poniżej mamy przykład broni z takim zamkiem:
Kolejnym unowocześnienie było wprowadzenie zamka kołowego w XVI w. Nowością było zastosowanie nakręcanego, jak w zegarze, mechanizmu. Naciśnięcie spustu powodowało obracanie się chropowatego żelaznego koła, trącego o niewielki kryształ pirytu (siarczku żelaza). Skutkiem tego powstawała iskra zapalająca proch znajdujący się w panewce tuż nad kółkiem. Panewkę zasłaniano od góry przesuwaną płytka zapobiegającą wysypywaniu się prochu i chroniącą go przed działaniem deszczu oraz wiatru. Ten typ zamka był chętniej wykorzystywany przez kawalerzystów aniżeli skałkowy, z prostej przyczyny, w pędzie przy zamku skałkowym istniała możliwość wydmuchnięcia prochu z panewki a przez to nie zapalenie ładunku głównego.
Zamek skałkowy pojawił się pod koniec XVI w. Działa na zasadzie zapalenia ładunku prochowego na panewce dzięki iskrom pojawiającym się w wyniku uderzenia kawałka krzemienia umieszczonego w szczękach kurka o przytwierdzoną z prawej strony płytkę metalową, która stanowiła krzesiwo. Zamek skałkowy stosowano na szeroką skalę od końca XVII do połowy XIX w. Jego miejsce zajął zamek kapiszonowy. Główną zaletą zamka skałkowego była niższy koszt produkcji oraz łatwiejsza obsługa. Nie było w nim skomplikowanych sprężyn jak w zamku kołowym ani nie trzeba było używać specjalnych kluczy.
Następnym zamkiem, który chciałbym pokrótce omówić i który wyparł zamek skałkowy był zamek kapiszonowy. Wynaleziony został na początku XIX w. a dokładniej w 1818r. W tym rodzaju zamku panewkę zastąpiono kominem na który nakładało się kapiszon. Kapiszon jest to miedziany pojemniczek wypełniony materiałem wybuchowym inicjującym piorunianem rtęci. W wyniku uderzenia kurka w ten pojemniczek związek detonuje a ścieżka ognia poprzez kanał kominka dostaje się do komory z prochem, inicjując wystrzał. Był mniej wrażliwy na warunki pogodowe a przez to bardziej niezawodnym zamkiem ze wszystkich tu przeze mnie wymienionych. Jednakże zastosowanie naboju scalonego i użycie ładowania odtylcowego zmieniło rozwój broni palnej. Nastała era nowoczesnej broni palnej. Jednakże nie byłaby ona możliwa gdyby nie zastosowano nowy rodzaj amunicji jakim była amunicja scalona oraz nowy ładunek miotający jakim był proch bezdymny, który wyparł proch czarny.
- Broń odtylcowa:
Broń powtarzalna:
Ładowanie odprzodowe, czyli przez lufę, charakterystyczne dla muszkietów dotrwał aż do XIX wieku. Dopiero w 1840 roku Niemiec Johann Nikolaus Dreysse skonstruował pierwszy karabin ładowany odtylcowo z iglicowym mechanizmem odpalającym pociski. Po raz pierwszy karabiny Dreysego zostały użyte podczas oblężenia Drezna w 1849 roku, będącego jednym z ostatnich starć Wiosny Ludów. Karabin ten poza zaletami jakimi były zwiększenie szybkostrzelności oraz możliwość ładowania w pozycji leżącej miał również i wady. Naboje osadzone były w płonnej łusce papierowej. Ponieważ zamek nie zapewniał całkowitej szczelności, część gazów prochowych wydostawała się szczelinami, co zmniejszało donośność. Ponieważ spłonka była umieszczona tuż za pociskiem, iglica musiała być bardzo długa, a podczas wystrzału działały na nią gazy prochowe o wysokiej temperaturze, co powodowało jej częste pękanie.
Udoskonaleniem tego karabinu zajęli się bracia Paul i Wilhelm Mauser. Stworzyli oni karabin mauser wz. 1871. Mauser M1871 był bronią jednostrzałową, z zamkiem ślizgowo-obrotowym czterotaktowym. Jedynym ryglem była rączka zamkowa. Karabin wyposażony był w bezpiecznik. Bezpiecznik miał postać skrzydełka znajdującego się w tylnej części zamka. M1871 był wyposażony w łoże i kolbę drewniane, z integralnym chwytem pistoletowym. M1871 był wyposażony w mechaniczne przyrządy celownicze składające się z celownika ramkowo-wysuwkowy o pięciu szczerbinach i muszki.
b. Broń samoczynna:
- Prekursorem ciężkiego karabinu maszynowego była kartaczownica skonstruowana przez Richarda Gatlinga w 1861 r. Gatling wykorzystał pojawienie się nabojów zespolonych z metalową łuską i opracował nowatorski system odpalania ładunków z poszczególnych luf, połączony z ruchem samych luf, podajnika i zamka. Dzięki temu jego broń miała teoretyczną szybkostrzelność około 1200 strzałów na minutę, a szybkostrzelność praktyczna dochodziła do 200 strzałów na minutę[1]. Obsługę karabinu stanowiło 4 żoł Lufy, podajnik i cylinder blokujący były oddzielnymi częściami zamontowanymi na łożu. Tylne części luf, każda z osobnym zamkiem, oraz mechanizm spustowy mieściły się w cylindrze. Obrót korby powodował obrót luf, a naboje umieszczone w zasobniku wsuwały się pod swym ciężarem do podajnika. Odpowiedni mechanizm powodował wsuwanie naboju do lufy, ryglowanie jej osobnym zamkiem i strzał, a następnie wyrzucenie łuski z lufy. Podczas jednego obrotu korby każda lufa oddawała jeden strzał.
- Pierwszym w pełni automatycznym karabinem maszynowym była CKM Hirama Maxima skonstruowany w 1883r. Była to broń skomplikowana, droga w produkcji i wymagała od żołnierzy przeszkolenia jednak oferowała o wiele większą siłę ognia od poprzednio opisanej kartaczownicy
Oczywiście istniały również inne rodzaje ciężkich karabinów maszynowych jak na przykład amerykański Browning, francuski Hotchkiss czy japoński typ 92 czy polski Typ C. Poszczególne modele omówię w innych artykułach.
Z biegiem czasu CKM – y zastępowano LKM ,RKM, UKM ze względu na większą mobilność oraz siłę ognia, odeszło się od chłodzenia wodnego, na rzecz szybkowymiennych luf chłodzonych powietrzem.
Karabiny maszynowe były jednak wciąż bronią wsparcia cechującą się dużą masą, gabarytami oraz małą poręcznością. Potrzebowano bardziej mobilną broń dla piechoty z większą szybkostrzelnością a przez to i z większą siłą ognia na mniejsze odległości. Tak narodziła się okopowa samoczynna broń maszynowa – PM zasilana amunicją pistoletową. Najprawdopodobniej pierwszym pistoletem maszynowym był włoski pistolet maszynowy VIllar- Perosa opatentowany w 1914 przez majora Bethela Abiela Revelliego.
Pistolet maszynowy był jednak dobry na krótkie dystanse. Potrzebna była szybkostrzelna broń miotająca pociski na większe odległości a przy tym i celna. Przełomem okazało się być wynalezienie amunicji pośredniej. Pierwszym karabinkiem dostosowanym do takiej amunicji był niemiecki Sturmgewehr 44 w skrócie StG 44 strzelający amunicją 7,92 × 33 mm Kurz zwaną Kurzpatrone. Następną przełomową konstrukcją na nabój pośredni 7,62 x 39mm był znany chyba wszystkim Automat Kałasznikowa skonstruowany przez Michaiła Timofiejewicz Kałasznikowa wprowadzony do służby w 1949 r. Nie będę się tu rozpisywać o historii tego karabinku gdyż zasługuje ona na osobny artykuł.
Przypisy:
- http://globalreplicas.com/webpage/pistolet-skalkowy-bron-palna.html
- http://www.historia.uwazamrze.pl/artykul/953633
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Karabin_Mausera_wzór_1871